Kancelaria Notarialna w Chełmie Jakub Szkurłatowicz Notariusz

Domyślnym ustrojem majątkowym obowiązującym małżonków w Polsce jest ustrój wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej. Wiąże się on z tym, że małżonkowie posiadają trzy masy majątkowe - majątek osobisty męża, majątek osobisty żony oraz majątek wspólny.

Majątek osobisty męża stanowią składniki wymienione w katalogu zawartym w art. 33 ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku Kodeks rodzinny i opiekuńczy, czyli m.in. przedmioty które nabył przed zawarciem małżeństwa, przedmioty które nabył w drodze spadku lub darowizny (w tym również po zawarciu małżeństwa) oraz przedmioty które nabył w zamian za składniki majątku osobistego. Analogicznie wygląda sytuacja jeśli chodzi o majątek osobisty żony.

Majątkiem wspólnym małżonków jest natomiast cały pozostały majątek zgromadzony przez małżonków, w tym w szczególności: pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków, środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków, kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz środki zgromadzone na koncie OIPE w rozumieniu art. 2 pkt 5 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1238 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie ogólnoeuropejskiego indywidualnego produktu emerytalnego (OIPE) oraz na subkoncie OIPE w rozumieniu art. 2 pkt 9 ustawy z dnia 7 lipca 2023 r. o ogólnoeuropejskim indywidualnym produkcie emerytalnym każdego z małżonków.

Małżonkowie mogą przez umowę majątkową zawartą w formie aktu notarialnego zmodyfikować obowiązujący w ich małżeństwie ustrój majątkowy poprzez:

- rozszerzenie wspólności ustawowej - czyli włączenie do niej składników, które wchodzą do ich majątków osobistych,

- ograniczenie wspólności ustawowej - czyli wyłączenie ze wspólności ustawowej niektórych jej składników i pozostawienie ich w majątkach osobistych,

- ustanowienie rozdzielności majątkowej - pot. intercyza - w wyniku zawarcia której każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później i zarządza nim samodzielnie, a dotychczasowy majątek wspólny (jeśli rozdzielność została zawarta w trakcie małżeństwa) dzieli się na pół (chyba że ustalono nierówne udziały),

- ustanowienie rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków - do tego ustroju stosujemy przepisy dot. rozdzielności majątkowej, z tą różnicą, że po jej ustaniu następuje wyrównanie dorobków między małżonkami - małżonek, którego dorobek jest mniejszy niż dorobek drugiego małżonka, może żądać wyrównania dorobków przez zapłatę lub przeniesienie prawa, a w razie śmierci jednego z małżonków, wyrównanie dorobków następuje między jego spadkobiercami a małżonkiem pozostałym przy życiu.

Umowa majątkowa małżeńska może poprzedzać zawarcie małżeństwa, może być zwarta w jego trakcie, a także może być zmieniona albo rozwiązana.

Do zawarcia umowy majątkowej potrzebne są dane stron (pełne imiona i nazwiska, imiona rodziców, numery PESEL, stany cywilne, numery dowodów osobistych z datą ważności, adresy zamieszkania, obywatelstwo, jeśli inne niż polskie), a ponadto w przypadku zawarcia umowy pomiędzy małżonkami odpis skrócony aktu małżeństwa.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że po ustaniu wspólności majątkowej, czy to w wyniku zawarcia umowy rozdzielności, czy separacji lub rozwodu, należy przeprowadzić podziału majątku wspólnego małżonków. Ma on na celu zniesienie współwłasności małżonków w poszczególnych przedmiotach wchodzących w skład ich dotychczasowego majątku wspólnego. Przykładowo, małżonkowie w trakcie trwania małżeństwa nabyli za środki pochodzące z ich majątku wspólnego lokal mieszkalny. Po wyłączeniu wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej lokal stał się ich współwłasnością w udziałach po 1/2 części. To samo dotyczy pojazdów, środków zgromadzonych na rachunkach bankowych itd. Ich życzeniem jest, aby podzielić się poszczególnymi przedmiotami i stać się ich wyłącznymi właścicielami - w tym celu zawierają umowę o podział majątku wspólnego.

Trzeba pamiętać, że zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej nie ma wpływu na ustawowy porządek dziedziczenia - aby go zmienić należy sporządzić testament.

Umowy majątkowe małżeńskie